Жаҳон бўйича етиштирилаётган сутнинг  атига 2,6  фозини эчки сути ташкил қилади. Айрим мамлакатларда  сут  маҳсулотларининг деярли ҳаммаси эчки сутидан тайёрланади: Грецияда ишлаб чиқариладиган пишлоқнинг 85,0 фоизи, йогурт ва пишлоқнинг 67,3 фоизи  қўй ва эчки сутларидан тайёрланади.

    Эчки сути - тўйимлилик қиймати юқори, даволаш қобилиятига эга хусусиятларини сақловчи, табиий парҳез маҳсулотдир.

    Эчки сутининг таркибидаги айрим тўйимли моддалар сигир сутидагига нисбатан анча юқорилиги билан  фарқ қилади: А витамини 1,5 марта, аскорбин кислотаси 2,0 марта, Б гуруҳи витаминлари 6,0 марта ортиқдир.  Жаҳон олимларининг фикрича, эчки сути кимёвий таркибига кўра она сутига яқин туради. Таркиби кальций, магний, темир, марганец, калий каби қимматли моддаларга бой. Рахит, жигар касалликлари, ўпка сили, аллергия касалликларини даволашда эчки сутидан фойдаланилса, яхши самара беради. Эчки сутида ишқорлилик хусусияти юқори бўлганлиги учун ошқозони ортиқча кислота ажратадиган беморларга яхши даводир. Ушбу маҳсулот таркибида бактерияларни йўқ қиладиган, ичак ва ошқозон шиллиқ қаватининг яллиғланишини кетказадиган, шунингдек, майда яраларни самарали даволайдиган лизозим ферменти мавжуд.    

    Экзема, қичима, астма ва турли аллергик касалликларда эчки сути ичиш фойдали. Қандли диабетга чалинган беморларга кўпинча эчки сути ичиш буюрилади. Сабаби, унинг таркибида глюкоза йўқ, калория миқдори паст.

    Эчки сутидан халқ табобатида бўғинлар оғриғини қолдиришда, ўт халтасидаги тошларни туширишда, уйқуни мустаҳкамлаш, стресс, депрессия ва неврознинг олдини олишда қўлланилади. Асаб тизими билан боғлиқ касалликларга чалинган беморларга кўпроқ эчки сути ичиш тавсия қилинади.

    Эчки сутини фақат пишириб истеъмол қилиш зарур. Ундан хуштаъм қатиқ, сузма, қурут тайёрлаш мумкин. Шунингдек, сузма зардоби гепатит касаллигининг олдини олади.  Шакар билан ичилса, юз терисини тиниқлаштиради. Сут таркибида Д витамини ва кальций кўп учрайди, шунинг учун уни мунтазам истеъмол қилиш орқали суяк синиши хавфини сезиларли даражада камайтириш, рахит ва унинг жиддий оқибатларининг олдини олиш мумкин.

Зайниддин Ражамуродов,

СамДУ Биокимё институти профессори,

Баҳриддин Бозоров доцент.