Ilmiy muassasaning maqsadi-O‘zbekistonning dastlabki, qadimiy va o‘rta asr jamiyatlari tarixini rivojlantirish bo‘yicha bilimlarning asosiy manbalari bo‘lgan qadimiy moddiy va ma’naviy madaniyat yodgorliklarini to‘plash, namoyish etish, saqlash, o‘rganish va ommalashtirish.

    Arxeologik muzeyning vazifasi uning asosiy funktsiyalari bilan belgilanadi: o‘quv va yordamchi, ilmiy-tadqiqot va ma’rifiy faoliyat.

    Arxeologiya muzeyi tarix fakultetida 1963 yilda arxeologiya kabineti negizida 1947 yildan beri to‘plangan Arxeologiya kabineti negizida tashkil etilgan. Samarqand va viloyat ibtidoiy madaniyati yodgorliklari materiallarini yuz yillik va razvedka tadqiqotlari jarayonida.

    Fondlarda O‘zbekiston tarixi bo‘yicha ilmiy, tarixiy va badiiy ahamiyatga ega bo‘lgan 40 mingdan ortiq arxeologik kolleksiyalar saqlanadi. Ular deyarli barcha davrlar mintaqasining tarixiy yilnomalarini aks ettiradi – Muster davridan (miloddan avvalgi 80-40 ming) miloddan avvalgi i ming yillikning boshigacha (bronza davri). Bundan tashqari, ekspozitsiyalarda IX-XI asrlarga oid qiziqarli eksponatlar mavjud. Bu yerda talabalar tomonidan ham, arxeologik qazishmalar natijasida ham to‘plangan eng qimmatli numizmatik kolleksiyalar va xazinalar namoyish etiladi. Ilmiy-o‘quv muzeyi materiallari tarixiy xotira ob’ektivi orqali hudud tarixini yanada chuqurroq o‘rganish maqsadlariga xizmat qiladi. Ular o‘tgan avlodlar tomonidan to‘plangan aniq bilim va madaniy qadriyatlarni har doim namuna sifatida, bilim manbai sifatida tarixga muhtoj bo‘lgan yangi avlodlarga etkazishda bebaho ilmiy va madaniy merosni tashkil etadi.

ARXEOLOGIYA MUZEYI XODIMLARI

ARXEOLOGIYA MUZEYINING FAOLIYATNING ASOSIY YO‘NALISHLARI

O‘QUV- YORDAMCHI FAOLIYATI

1.Pedagogik jarayonda vizualizatsiya printsipini qo‘llagan holda o‘quv kurslari, Kafedralar bo‘yicha o‘quv to‘plamlari va ko‘rgazmali qurollar tuzish.

2.Arxeologik manbalardan foydalanishda tezislar, kurslar, diplomlar va dissertatsiyalar yozishda talabalar va magistrantlarga amaliy yordam.

3.Umumiy kurslarning alohida bo‘limlari (tarixiy o‘lkashunoslik, Arxeologiya, ibtidoiy jamiyat tarixi) va ekspozitsiyalar va fondlardan foydalangan holda maxsus kurslar bo‘yicha darslar o‘tkazish, bu ona yurt tarixini o‘rganish va bilishni yaxshilashga, shuningdek talabalarning bilim faoliyatini faollashtirishga yordam beradi.

4.Arxeologik materiallarni tiklash, saqlash va kameral ishlov berish orqali talabalar, magistrlar tomonidan moddiy manbalarni amaliy o‘rganish. Ularning asosiy vazifasi texnika va ishlab chiqarishni tarixiy rekonstruksiya qilish, xo‘jalik shakllari va ijtimoiy tuzumdir.

ILMIY-TADQIQOT IShLARI

1.Arxeologik ekspeditsiyalar, o‘quv amaliyoti va ilmiy-yig‘ish ishlari orqali fond kolleksiyalarini to‘ldirish.

2.Materiallarni fond va kameral qayta ishlash.

3.Bizning davrimizning ortib borayotgan talablari darajasida ekspozitsiyalar bo‘limlarini qurish.

4.Muzeyda saqlanayotgan moddiy va ma‘naviy madaniyat yodgorliklarini kataloglashtirish va ularni nashr etish.     

5.Alohida to‘plamlarni monografik o‘rganish va ularni nashr etish.

6.Ekspeditsiya materiallari asosida arxivni to‘ldirish (texnik hujjatlar, hisobotlar, fotografik filmlar va boshqalar).

TA’LIM FAOLIYATI

1.Maktab o‘quvchilari, talabalar, magist-rants va SamDU va shahar mehmonlari bilan o‘quv-tematik ekskursiyalar.

2.Tuman va viloyat maktablari o‘qituvchilariga maktab muzeylarini bezashda yordam berish.

3.Yotoqxonada asosiy tarbiyaviy vazifalardan birini hal etishga qaratilgan konferensiya o‘tkazish - yoshlarning Vatan ma’naviy madaniyati bo‘yicha bilimlarini chuqurlashtirish va kengaytirish.

4.Yoshlarda mahalliy etnik madaniyatlarga qiziqish va hurmatni tarbiyalashga hamda milliy ananalarni saqlashga qaratilgan auditoriyadan tashqari tadbirlarni (viktorina, bahs-munozaralar, tarixiy obidalarga ekskursiyalar va h.k.) ishlab chiqish va kundalik amaliyotga joriy etish.

Samarqand universitetining Tarix fakultetida arxeologiya kabineti (1947 yil), keyinchalik muzey-laboratoriya (1964 yil), arxeologiya o‘quv-ishlab chiqarish laboratoriyasi (2001 yil), so‘ngra Arxeologiya muzeyi (2022 yil) tashkil etilishi D. N. Lev, M. D. Jurakulov, N. A. Avanesova ismlari bilan bog‘liq.  Arxeologiya kafedrasi jamoasi muzey ishiga rahbarlik qiladi va barcha mavjud vositalar bilan O‘zbekiston xalqlarining madaniy merosini saqlab qolishga intiladi.

Muzey Tavsifi:

Arxeologiya muzeyining dolzarbligi arxeologiya kafedrasi salohiyatining ilmiy ahamiyati va uning har yili reneyga qo‘shgan hissasi bilan belgilanadi Vatanimizning qadimiy tarixining o‘rganilmagan sahifalari. Bir necha o‘n yillar davomida hududni arxeologik o‘rganish bo‘yicha tizimli tadqiqot ishlari olib borilmoqda. Bizning tariximizni tushunish uchun katta ahamiyatga ega bo‘lgan 60000 dan ortiq qadimiy artefaktlarni saqlash moslamalari allaqachon fondlarda mavjud.

Ustuvor yo‘nalishlardan biri bu ta’limdir. Arxeologik muzey ilmiy va o‘quv faoliyatini organik ravishda birlashtirib, o‘zining ulug‘vor vazifalaridan biri sifatida tarix fakulteti talabalarining malakali tayyorgarligini ko‘radi. Har yili 1-kurs talabalari dala arxeologik amaliyotidan o‘tadilar. Bu erda talabalar arxeologik tadqiqotlarning ahamiyati va mas’uliyatini o‘rganadilar. To‘liq va samarali ishlashi uchun quyidagi vositalar va texnik qurilmalar talab qilinadi.

- “Arxeologiya” kafedrasida belgilangan vazifalarni hal etishga yaxshi tayyorlangan yuqori malakali professor-o‘qituvchilar tarkibining mavjudligi;

- mutaxassisliklar va yo‘nalishlar bo‘yicha bakalavrlar uchun dala va laboratoriya ishlarini tayyorlash va o‘tkazishning ilmiy-metodik asoslari tayyorlandi;

- fanni o‘rganish natijasida bo‘lajak mutaxassis o‘zining ilmiy salohiyatini ro‘yobga chiqarishga, ilmiy ekspeditsiyalar tarkibida arxeologik tadbirlarni o‘tkazishda ishtirok etishga tayyorlanishi kerak.

-  Arxeologik tadqiqotlar natijasida olingan materialni qayta ishlash, uni tiklash va ilmiy tushunish.

1. Muzeyda quyidagi yo‘nalishlar bo'yicha darslar o‘tkaziladi:

• Tarix
• Arxeologiya

Joylashuvi: Arxeologiya muzeyi tarix fakultetining “Arxeologiya” kafedrasi qoshidagi Samarqand davlat universiteti Markaziy binosida joylashgan (1-qavat, 115-xona).

II.  MUZEY REJASI

2.1.   Muzey SamDU tarix fakulteti arxeologiya kafedrasida joylashgan (115 xona)

2.2.   Xonaning maydoni taxminan 112  m² tashkil qiladi.

2.3.   Muzey jihozlarini xonaga joylashtirishning taxminiy sxemasi. 115-xonada quyidagilar mavjud: 1) SamDU tarix fakultetining magistrantlari va bakalavrlari bilan amaliy mashg’ulotlar o’tkazish uchun 8-10 o’rinli xona; 2) 6 ta stol, 10 ta stul, 1 ta kompyuter stoli, 1 ta kompyuter; 3) tarixiy o’tmishning barcha bosqichlarini qamrab olgan muzey ekspozitsiyasi bezatilgan. mintaqa (mustier davridan o’rta asrlarga qadar); ekspozitsiya faqat Arxeologiya kafedrasining o’z tadqiqotlari natijalaridan iborat; 4) elektr energiyasi o’tkazildi.

Plan-sxema

SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI

ARXEOLOGIYA MUZEYI

QISQA SHARH

Muzey ekspozitsiyasi O‘zbekistonning qadim zamonlardan milodiy XIII asr boshlarigacha bo‘lgan tarixiy taraqqiyotini aks ettiradi. Omon-qo‘ton g'orining materiallari bizning mintaqamizning Homo sapiensning paydo bo'lishi jarayonidagi ahamiyatini ko'rsatadi. Samarqand so‘nggi paleolit ​​yodgorligi Oʻrta Osiyodagi zamonaviy odamlarning eng qadimgi manzilgohi boʻlib, u yerda nafaqat minglab tosh davri ashyolari, balki kromanyon xalqining eng qadimgi qoldiqlari ham topilgan. Noyob eksponatlar Hindiston yarim oroli bilan aloqani ko‘rsatadi va o‘ziga xos astral ramzli tosh o‘sha davrining ma'naviy madaniyatini aks ettiradi.

Neolit ​​davriga oid bo‘lgan Garkusha turar-joyining artefaktlari bizning hududimizga Volga-Ural bo‘yi chorvador qabilalarining kirib kelishini aks ettiradi va bu butun tarixiy jarayonga sezilarli ta'sir ko‘rsatdi. Sopolli madaniyatiga oid Boʻston VI, Boʻston VII va Jarqo‘ton 4V₁ qabristonlari materiallari alohida oʻrin tutadi, ular oriy qabilalarining Shimoliy Baqtriya orqali Janubga o‘tishganini va bu yerda zardushtiylik dini va Vedik madaniyati shakllanganligini isbotlaydi. Nomisiz tepalikdan qadimgi ipak matolarning parchalari topilgani mintaqada miloddan avvalgi so‘nggi asrlarda ipakchilik mavjud bo‘ganligini isbotlaydi. Muzey ekspozitsiyasida  Samarqandning qadimiy manzilgohi – Afrosiyob eksponatlari ham munosib o‘rin egallaydi.