Илмий муассасанинг мақсади-Ўзбекистоннинг дастлабки, қадимий ва ўрта аср жамиятлари тарихини ривожлантириш бўйича билимларнинг асосий манбалари бўлган қадимий моддий ва маънавий маданият ёдгорликларини тўплаш, намойиш этиш, сақлаш, ўрганиш ва оммалаштириш.

    Археологик музейнинг вазифаси унинг асосий функтсиялари билан белгиланади: ўқув ва ёрдамчи, илмий-тадқиқот ва маърифий фаолият.

    Археология музейи тарих факултетида 1963 йилда археология кабинети негизида 1947 йилдан бери тўпланган Археология кабинети негизида ташкил этилган. Самарқанд ва вилоят ибтидоий маданияти ёдгорликлари материалларини юз йиллик ва разведка тадқиқотлари жараёнида.

    Фондларда Ўзбекистон тарихи бўйича илмий, тарихий ва бадиий аҳамиятга эга бўлган 40 мингдан ортиқ археологик коллекциялар сақланади. Улар деярли барча даврлар минтақасининг тарихий йилномаларини акс эттиради – Мустер давридан (милоддан аввалги 80-40 минг) милоддан аввалги и минг йилликнинг бошигача (бронза даври). Бундан ташқари, экспозитсияларда ИХ-ХИ асрларга оид қизиқарли экспонатлар мавжуд. Бу ерда талабалар томонидан ҳам, археологик қазишмалар натижасида ҳам тўпланган энг қимматли нумизматик коллекциялар ва хазиналар намойиш этилади. Илмий-ўқув музейи материаллари тарихий хотира об'ективи орқали ҳудуд тарихини янада чуқурроқ ўрганиш мақсадларига хизмат қилади. Улар ўтган авлодлар томонидан тўпланган аниқ билим ва маданий қадриятларни ҳар доим намуна сифатида, билим манбаи сифатида тарихга муҳтож бўлган янги авлодларга этказишда бебаҳо илмий ва маданий меросни ташкил этади.

АРХЕОЛОГИЯ МУЗЕЙИ ХОДИМЛАРИ

АРХЕОЛОГИЯ МУЗЕЙИНИНГ

ФАОЛИЯТНИНГ АСОСИЙ ЙЎНАЛИШЛАРИ

ЎҚУВ- ЁРДАМЧИ ФАОЛИЯТИ

1.Педагогик жараёнда визуализатсия принтсипини қўллаган ҳолда ўқув курслари, Кафедралар бўйича ўқув тўпламлари ва кўргазмали қуроллар тузиш.

2.Археологик манбалардан фойдаланишда тезислар, курслар, дипломлар ва диссертатсиялар ёзишда талабалар ва магистрантларга амалий ёрдам.

3.Умумий курсларнинг алоҳида бўлимлари (тарихий ўлкашунослик, Археология, ибтидоий жамият тарихи) ва экспозитсиялар ва фондлардан фойдаланган ҳолда махсус курслар бўйича дарслар ўтказиш, бу она юрт тарихини ўрганиш ва билишни яхшилашга, шунингдек талабаларнинг билим фаолиятини фаоллаштиришга ёрдам беради.

4.Археологик материалларни тиклаш, сақлаш ва камерал ишлов бериш орқали талабалар, магистрлар томонидан моддий манбаларни амалий ўрганиш. Уларнинг асосий вазифаси техника ва ишлаб чиқаришни тарихий реконструксия қилиш, хўжалик шакллари ва ижтимоий тузумдир.

ИЛМИЙ-ТАДҚИҚОТ ИШЛАРИ

     1. Археологик экспедитсиялар, ўқув амалиёти ва илмий-йиғиш ишлари орқали фонд коллекцияларини тўлдириш.

2.Материалларни фонд ва камерал қайта ишлаш.

3.Бизнинг давримизнинг ортиб бораётган талаблари даражасида экспозитсиялар бўлимларини қуриш.

4.Музейда сақланаётган моддий ва маънавий маданият ёдгорликларини каталоглаштириш ва уларни нашр этиш.

5.Алоҳида тўпламларни монографик ўрганиш ва уларни нашр этиш.

6.Экспедитсия материаллари асосида архивни тўлдириш (техник ҳужжатлар, ҳисоботлар, фотографик филмлар ва бошқалар).

ТАЪЛИМ ФАОЛИЯТИ

1.Мактаб ўқувчилари, талабалар, магистрант ва СамДУ ва шаҳар меҳмонлари билан ўқув-тематик экскурсиялар.

2.Туман ва вилоят мактаблари ўқитувчиларига мактаб музейларини безашда ёрдам бериш.

3.Ётоқхонада асосий тарбиявий вазифалардан бирини ҳал этишга қаратилган конференция ўтказиш - ёшларнинг Ватан маънавий маданияти бўйича билимларини чуқурлаштириш ва кенгайтириш.

4.Ёшларда маҳаллий этник маданиятларга қизиқиш ва ҳурматни тарбиялашга ҳамда миллий анъаналарни сақлашга қаратилган аудиториядан ташқари тадбирларни (викторина, баҳс-мунозаралар, тарихий обидаларга экскурсиялар ва ҳ.к.) ишлаб чиқиш ва кундалик амалиётга жорий этиш.

Самарқанд университетининг Тарих факултетида археология кабинети (1947 йил), кейинчалик музей-лаборатория (1964 йил), археология ўқув-ишлаб чиқариш лабораторияси (2001 йил), сўнгра Археология музейи (2022 йил) ташкил этилиши Д. Н. Лев, М. Д. Журакулов, Н. А. Аванесова исмлари билан боғлиқ.  Археология кафедраси жамоаси музей ишига раҳбарлик қилади ва барча мавжуд воситалар билан Ўзбекистон халқларининг маданий меросини сақлаб қолишга интилади.

Музей Тавсифи:

Археология музейининг долзарблиги археология кафедраси салоҳиятининг илмий аҳамияти ва унинг ҳар йили ренейга қўшган ҳиссаси билан белгиланади Ватанимизнинг қадимий тарихининг ўрганилмаган саҳифалари. Бир неча ўн йиллар давомида ҳудудни археологик ўрганиш бўйича тизимли тадқиқот ишлари олиб борилмоқда. Бизнинг тарихимизни тушуниш учун катта аҳамиятга эга бўлган 60000 дан ортиқ қадимий артефактларни сақлаш мосламалари аллақачон фондларда мавжуд.

Устувор йўналишлардан бири бу таълимдир. Археологик музей илмий ва ўқув фаолиятини органик равишда бирлаштириб, ўзининг улуғвор вазифаларидан бири сифатида тарих факултети талабаларининг малакали тайёргарлигини кўради. Ҳар йили 1-курс талабалари дала археологик амалиётидан ўтадилар. Бу эрда талабалар археологик тадқиқотларнинг аҳамияти ва масъулиятини ўрганадилар. Тўлиқ ва самарали ишлаши учун қуйидаги воситалар ва техник қурилмалар талаб қилинади:

- "Археология" кафедрасида белгиланган вазифаларни ҳал этишга яхши тайёрланган юқори малакали профессор-ўқитувчилар таркибининг мавжудлиги;

- мутахассисликлар ва йўналишлар бўйича бакалаврлар учун дала ва лаборатория ишларини тайёрлаш ва ўтказишнинг илмий-методик асослари тайёрланди;

- фанни ўрганиш натижасида бўлажак мутахассис ўзининг илмий салоҳиятини рўёбга чиқаришга, илмий экспедитсиялар таркибида археологик тадбирларни ўтказишда иштирок этишга тайёрланиши керак.

-  Археологик тадқиқотлар натижасида олинган материални қайта ишлаш, уни тиклаш ва илмий тушуниш.

1. Музейда қуйидаги йўналишлар бўйича дарслар ўтказилади:

• Тарих
• Археология

Жойлашуви: Археология музейи тарих факултетининг "Археология" кафедраси қошидаги "Самарқанд давлат университети" Марказий биносида жойлашган (1-қават, 115-хона).

II.  МУЗЕЙ РЕЖАСИ

2.1.   Музей СамДУ истфак археология кафедрасида жойлашган (115 комн)

2.2.   Хонанинг майдони тахминан 112 квадрат метрни ташкил қилади.м².

2.3.   Музей жиҳозларини хонага жойлаштиришнинг тахминий схемаси. 115-хонада қуйидагилар мавжуд: 1) СамДУ тарих факултетининг магистрантлари ва бакалаврлари билан амалий машғулотлар ўтказиш учун 8-10 ўринли хона; 2) 6 та стол, 10 та стул, 1 та компютер столи, 1 та компютер; 3) тарихий ўтмишнинг барча босқичларини қамраб олган музей экспозитсияси безатилган. минтақа (мустъе давридан ўрта асрларга қадар); экспозитсия фақат Археология кафедрасининг ўз тадқиқотлари натижаларидан иборат; 4) электр энергияси ўтказилди.

План-схема Археологического музея

САМАРҚАНД ДАВЛАТ УНИВЕРСИТЕТИ

АРХЕОЛОГИЯ МУЗЕЙИ

ҚИСҚАЧА ШАРҲ

Музей экспозитсияси Ўзбекистоннинг қадим замонлардан милодий ХИИИ аср бошларигача бўлган тарихий тараққиётини акс эттиради. Омон-қўтон ғорининг материаллари бизнинг минтақамизнинг Ҳомо сапиенснинг пайдо бо'лиши жараёнидаги аҳамиятини кўрсатади. Самарқанд сўнгги палеолит ​​ёдгорлиги Ўрта Осиёдаги замонавий одамларнинг энг қадимги манзилгоҳи боʻлиб, у ерда нафақат минглаб тош даври ашёлари, балки кроманён халқининг энг қадимги қолдиқлари ҳам топилган. Ноёб экспонатлар Ҳиндистон ярим ороли билан алоқани кўрсатади ва ўзига хос астрал рамзли тош ўша даврининг маънавий маданиятини акс эттиради.

Неолит ​​даврига оид бўлган Гаркуша турар-жойининг артефактлари бизнинг ҳудудимизга Волга-Урал бўйи чорвадор қабилаларининг кириб келишини акс эттиради ва бу бутун тарихий жараёнга сезиларли таъсир кўрсатди. Сополли маданиятига оид Бўстон ВИ, Бўстон ВИИ ва Жарқўтон 4В₁ қабристонлари материаллари алоҳида ўрин тутади, улар орий қабилаларининг Шимолий Бақтрия орқали Жанубга ўтишганини ва бу ерда зардуштийлик дини ва Ведик маданияти шаклланганлигини исботлайди. Номисиз тепаликдан қадимги ипак матоларнинг парчалари топилгани минтақада милоддан аввалги сўнгги асрларда ипакчилик мавжуд бўганлигини исботлайди. Музей экспозитсиясида  Самарқанднинг қадимий манзилгоҳи – Афросиёб экспонатлари ҳам муносиб ўрин эгаллайди.