- Қовун пашшаси ҳақида мавжуд адабиётлар ва манбалар етарли эмас. Мазкур зараркунандаларнинг биоэкологик хусусиятлари ва келтирилган зарари тўлиқ ўрганилмаган экан, унга қарши самарали кураш чаралари ишлаб чиқиш қийинчилик туғдириши табиий, - дейди СамДУ экология ва ҳаёт фаолияти хавфсизлиги кафедраси доценти Бурхон Файзуллаев. - 2017-2018 йиллар давомида полиз агросенозида қовун пашшасининг тарқалиши ва биоэкологик хусусиятларини ўрганиш бўйича Самарқанд вилоят Ургут тумани полизчилик хўжаликларида тадқиқот олиб бордик. Қовун пашшаси ер юзида полиз экинларини ашаддий зараркунандаси бўлиб, зоогеографик тарқалиши жиҳатидан ҳам бошқа ҳайвонларга нисбатан устун ҳисобланади.

    Вояга етган пашша сариқ ёки оч зарғалдоқ тусли, кўкраги бўйлаб иккита равшан йўл ўтган. Елкасида еттита ҳар хил фигурали қорамтир нуқталари бор. Қанотларида учтадан сариқ кўндаланг йўли бўлиб, у ҳарфи кўринишдаги шаклга эга. Аслида қовун пашасининг лотинча номи Мйиопардалис пардалина  унинг танасидаги йўл - йўл сариқ чизиқлар леопардникига ўхшаганлиги учун берилган. Орқа оёқ сонлари бир мунча йўғон. Эркагининг катталиги 5-6 мм. келади. Урғочисининг қорни учида хитинлашган тухум қўйгичлари билан ёш қовун мевасини бемалол тешиб, тухумларини жойлайдиган, тухум қўйгичи бор.

    Олиб борилган кузатувлардан маълум бўлишича, битта пашша 110- 153 тагача тухум қўяди. Қовун катталашиб, пўчоғи қалинлашган сари пашша унга тухум қўймайди, чунки тухумдан чиққан личинкалар қалин пўстни тешиб ичига кира олмайди.

    Пашша тухумлари бинокуляр остида кўрилганда дуксимон шаклида чўзинчоқ оқ, узунлиги 1 мм. келади. Тухумида махсус қовурғалар аниқ кўринмайди, тухумларида маълум даражада ёпишқоқлик мавжуд. Қўйилган тухумларидан 2-5 кундан сўнг личинкалар чиқиб қовун мағзи билан озиқланиб, уруғига қараб ҳаракатланади.

    Қурти - оқ, танасининг олдинги учидан орқа учига қараб секин-аста йўғонлашиб боради. Қорнининг орқа учи тикка кесилиб тушган. Сўнгги сегментининг учида иккита дўмбоқчаси бор. Қуртининг узунлиги 1 см. келади.

    Сохта пилласи - хитинлашган, чўзинчоқ, овал шаклда, сариқ - қўнғир тусда, узунлиги 0,7 - 0,8 мм. келади. Кузда ҳашарот ана шу пиллаларда қишловчи босқичини тупроқнинг 10-15 см. чуқурлигида ўтайди. Асосан, пашшанинг 2-3 насли қуртлари сохта пилла ўраб, қишловга кўпроқ кетиши кузатилади. Баҳорда шу ғумбакларнинг 30 фоиздан пашшалар учиб чиқади.

 

Самарқанд давлат университети

Ахборот хизмати